·        طرح مسئله

   چگونه حس تعلق در سطح یک محله برای افراد ساکن در آن بوجود می آید؟

·        هدف

   بررسی مفهومی احساس تعلق در محله

·        پرسش

حس تعلق در لغت به چه معناست؟

چگونه میتوان حس تعلق رادر افراد یک محله بوجود آورد؟

آیا برای ایجاد حس تعلق باید سلیقه ای اقدام نمود یا اینکه نیازها و خواست های مردم ساکن در محله را در نظر گرفت؟

·        ارائه مطالب                                                                                                                                                                                                                     

       در مسائل شهری یکی از عواملی که مورد بررسی است مسئله پدیده شناسی و پدیدار شناسی است . یعنی بررسی آنچه که مردم از محله و محیط خود انتظار دارند و به طور عام از آن یاد میشود ،یا تصوراتی که مر دم از محیط مطلوب یک شهر یا محله دارند .

مصداق این گفته را می توان در اشعار شاعرانی چون قیصر امین پور دید :

خدا روستا را آفرید

بشر شهر را…

ولی شاعران

               آرمان شهر را آفریدند

که در خواب هم

              خواب آن را ندیدند .

و این امر حاکی از این است که ساکنین شهر ها به دنبال جایی مطلوب و مناسب می گردند تا بتوانند نسبت به آن احساس تعلق داشته باشند.

          برای بوجود آوردن حس تعلق در افراد ابتدا باید پدیده ی شهر گرایی که یک پدیده کیفی است را عنوان نمائیم . شهر گرا شدن یعنی تن دادن به مقررات و قوانین شهری . پس شهرسازان موظفند که کاری کنند تا شهروندان از شهر نشینی به شهروند گرایی گرایش پیدا کنند ،یعنی شهروندان از شهر نشینی به شهر گرایی گرایش پیدا کنند و قوانین و مقررات مربوط به شهر را بپذیرند . در واقع به صراحت می توان اظهار داشت که این موضوع در مورد محله نیز قابل تعمیم است ؛ یعنی زمانی که افراد ساکن یک محله می شوند باید به اصول حاکم بر آنجا تن دردهند . از طرفی نیز باید به این نکته توجه داشت که باید برای بوجد آوردن حس تعلق در محلات باید به رفتارها و فعالیت های افراد ساکن محل توجه خاصی داشت . همچنین احساس تعلق اجتماعی نیز بر مبنای احساس مسئولیت ساکنین محل و میزان مشارکت آنهاست .

         پس می توان گفت که یکی از عوامل عمده ای که به طرحریز و برنامه ریز شهری کمک می کند تا حس تعلق به وجود آیدرفتار ها و فرهنگ های متعدد ساکنین یک محله است . لازمه ی رسیدن به این هدف  مطالعه ی طراحی شهری در دو بعد فرهنگی است که خود آن مستلزم شناخت رفتار های مردم است .برای اینکار دو روش وجود دارد:

1.چگونگی عملکرد فعالیت های انسانی در چارچوب فرهنگ های مختلف

2.تجزیه و تحلیل نیاز های اصولی رفتارهای فردی و جمعی صرف نظر از فعالیت های واقعی مردم

در روش اول بررسی می کنیم که این فعالیت یا عنصری که در سطح محله است جواب می دهد یا نه؟مثلا وجود یک مرکزمحله که توسط افراد زیادی مورد استقبال قرار می گیرد نشان دهنده ی این است که با رفتار و فرهنگ مردم آن محله متناسب است و این یعنی اینکه وضع موجود به خوبی مورد بررسی قرار گرفته است و در مورد دوم واقعیت در نظر گرفته نمی شود که ایده آل چیست؟ پس یک طرح ریز یا برنامه ریز شهری باید در صدد باشد تا عنصری را خلق کند که درگیر با مردم باشد و ارزشهای انسانی افراد را ارضا کند به همین منظور برای بدست آوردن موفقیت در این زمینه باید ارزش های زیر را تجزیه و تحلیل کرد:

-آنچه را که مردم می بینند :یعنی توانایی درک واقعی محیط اطراف

 -آنچه را که مردم می ستایند :به مفهوم قدرت ستایش فهم و استفاده از محیط

-آنچه را که مردم می توانند استفاده کنند :به معنی وجود دسترسی واقعی به فضای موجود در محله در طی فعالیت های روزانه

-آنچه را که مردم به خاطر می آورند:به منظور یاد آوری تجارب و خاطرات

-آنچه را که مردم تدایی می کنند :که مربوط میشود به جنبه های نمادی ،فرهنگی،تاریخی و معنا در فضای موجود در سطح محله.

علاوه بر تجزیه و تحلیل موارد نامبرده می توان رفتار های انسانی را بر اساس زمان تقسیم بندی نمود یعنی با توجه به عملکرد افرادمحله برای آنها فضا بسازیم به طور مثال افراد یک محله بیشتر وقت خود را به ورزش اختصاص می دهند پس باید فضای ورزشی مناسبی برای آنها در نظر گرفته و ساخته شود.

از طرفی نیز می توان از اهالی یک محله این را پرسید که چه چیزی در محله ی شما سبب می شود تا شما احساس تعلق به آن را داشته باشید؟ چه عاملی می تواند هویت بخش محله ی شما باشد؟ چه نوع تغییرات و اصلاحاتی می توان در محله شما انجام داد تا حس دلبستگی شما به محل افزایش یابد یا اصلا این حس بوجود آید؟

     حال پس از مطالعه رفتارهای انسانی مردم یک محله است که می توان حس تعلق رادر یک محله تقویت کرد یا اصلا آن را بوجود آورد . ولی باید توجه داشت که محله های امروز ما محله های قدیم نیستند و همچنین خواستها و نیازهای مردم نیز تغییر یافته است . به طور مثال در گذشته عناصر کالبدی چون زور خانه ها ،حمام ها،قهوخ خانه هاو...را داشتیم اما امروزه حمام عمومی متناسب با نیاز های مردم امروزی نیست .

    یکی از عمده مسائلی که در دنیای امروز ما مطرح است تماشای تلویزیون است؛یعنی با این کار فرد می خواهد به گذران وقت بپردازد پس در اینجا یک نیاز مطرح می شود که می توان بر طبق آن فضایی را پدید آورد مثلا ایجاد یک عرصه عمومی در سطح محله به منظور اجرای نمایش های خیابانی یعنی افراد را به یک فضای شهری فرا بخوانیم چون این فعالیت تقریبا برآورد کننده نیاز افراد است ،از طرفی با این کار توانسته ایم هم مردم یک محله را در کنار هم جمع کنیم وهم رابطه های اجتماعی را تقویت کنیم وهم به ایجاد یک فضای شهری پرداخته ایم واینگونه می توان گفت که با تقویت رابطه های افراد با یکدیگر حس تعلق را در محله بالا برده ایم.

همچنین ایجاد یک فضای سبز عمومی که کاشت درختان و گل های تزئینی موجود در آن توسط خود اهالی محله انجام گرفته است خود عامل تقویت حس تعلق در محله است چون سبب مشارکت ساکنین محله شده است.

ایجاد شوراهای محلی نیز به دلیل اینکه احساس مشارکت واقعی را در ساکنین یک محله ایجاد می کند به وجود آورنده ی حس تعلق در محله به حساب می آید از طرفی اجرای این روش امنیت و کنترل مطلوب را در سطح محله به دنبال دارد.

گاهی اوقات افراد به دلیل وجود یک نقطه در محله شان به آن احساس تعلق دارند که گاهی ممکن است کالبد این عنصر رو به زوال برود که باید با ساماندهی آن هم هویتش را حفظ کرد وهم نقش و کارکرد عمده آن را که بر ایجاد احساس تعلق افراد تأثیر گذار است را احیا نمود مانند میدان چاله نخل شهر خمین_ واقع در استان مرکزی_که علی رغم از بین رفتن گودال ولی باز هم عملکرد اولیه خود را داراست (جمع شدن دسته های حسینی و مردم در روز عاشورا )و در سال های اخیر هم که مورد بازسازی قرار گرفته است فالیت آن به عنوان مرکز محله و محل ماودات اجتماعی همچنان حفظ شده است به طوری که یکی از اهداف اجرای این طرح حفظ درختان قدیمی واقع در میدان و کاشتن درختان جدید توسط خود افراد ساکن در اطراف این محله بوده است.

در بعضی محلات عناصر قدیمی وجود ندارد اما احداث یک پیاده روی جدید یا به کار گیری نوعی کفپوش خاص،یا یک سری نور پردازی های متنوع سبب هویت بخشی به آن محله شده است به طوری که به دلیل داشتن چنین خصایصی از دیگر محلات شاخص تر به نظر می آید و همین عامل سبب به وجود آمدن حس تعلق در افراد آن محله شده است .

گاهی اوقات تمیز بودن یک محله سبب متمایز بودن آن از سایر محلات گشته و باعث به وجود آمدن حس تعلق افراد نسبت به محله ی ساکن در آن می شود و اهالی آن از اینکه در چنین محله ای زندگی می کنند به خود می بالند.

وجود یک عنصر خاص در محله به عنوان مثال مسجد جامع یا وجود یک نام خاص یا یک شخص محبوب و مشهور در سطح محله سبب به وجود آمدن حس تعلق می شود . یا گاهی وجود یک تکیه که عنصری مربوط به جنبه های نمادی و فرهنگی است عامل به وجود آورنده ی حس تعلق شده است زیرا افراد با دیدن این عنصر مسائلی را تدایی می کنند . حتی وجود یک کافی شاپ با توجه به این که می تواند خاطرات پیش آمده در خودش را یاد آوری کند می تواند به وجود آورنده ی این حس باشد.    

نتیجه گیری از آنجایی که محله یکی از اساسی ترین اجزای تشکیل دهنده ی شهر است و از کانونهای خرد و ملموس شکل گیری هویت و تعلق اجتماعی است ؛از این رو هرچه محله یعنی در اصل فضاهای موجود درسطح محله سالم و مطلوب و شایسته تر باشند افراد ساکن در آن احساس تعلق بیشتری نسبت به آن دارند ولی وقتی در سطح محله معضلات و مشکلات عدیده ای وجود داشته باشد که سبب به وجود آمدن فضایی نامطلوب شده باشد مردم کمتر نسبت به آن احساس تعلق دارند . در پایان می توان گفت که با دلپذیر ساختن محیط و فضاهای شهری موجود در یک محله و ایجاد شوراها و مدیریت های محلی و ایجاد عناصری که به محله هویت بخشد یا تقویت فضاهای دارای هویت در سطح محله و همچنین گسترش مشارکت های اجتماعی اهالی محل می _توان به ایجاد حس تعلق در افراد ممحله پرداخت . همچنین هر چه دسترسی های موجود در محله بیشتر و وسیع تر باشد سبب می شود تا افراد وقت بیشتری را در سطح محله داشته باشند به همین دلیل احساس تعلق داشتن در آنها بیشتر تقویت می شود . از طرفی نیز می توان به این موضوع اشاره داشت که تبلیغ و تلقین نیز از دیگر عوامل به وجود آورنده ح تعلق در محله است.